T.C. CUMHURBASKANI SAYIN TURGUT OZAL'A

2 UBAT 1992 AKMESCIT, KIRIM

Продолжение. К началу документа.

- 232 -

gelen milli parti ve hareketler tarafindan resmen Kirim Tatar halkinin

tek temsilcisi olarak taninmistir. Turkiye Cumhuriyeti devletinin bu-

radaki ilgili kurumlarin da Milli Meclis'i bu vasfi muhatap almasi ve

Turkiye Cumhuriyeti'nin mensubiyeti ve nufuzu olan milletlerarasi ku-

ruluslarda Milli Meclis'in dogrudan ve dolayli temsili icin girisimle-

rde bulunmasi dilegimizdir.

I 2 - Surgun faciasina bagli olarak halen dahi Kirim Tatar halki

eski Sovyetler Birligi'ni teskil eden cumhuriyetlere bagilmis durumda-

dir. Kirim bugun teritoryal bir muhtar cumhuriyet seklinde Ukrayna'ya

bagli olduktan baska, surgundeki Kirim Turklerinin cogunlugu da Ezbe-

kistan, Kazakistan, Kirgizistan gibi Turk veya musluman cumhuriyetle-

riyle Rusya Federasyonu sahasinda yasamaktadir. Soz konusu cumhuriyet-

lerin hic birisi hic bir sekilde Kirim Turklerinin donusu meselesine

yardim etmedigi gibi, bilhassa Ezbekistan'da oldugu gibi, surgun yer-

lerindeki evlerin satisi, Kirim'da bulunmayan insaat malzemelerinin

nakli gibi hususlarda tamamen sahsi imkanlariyla donmek isteyenlere

dahi ciddi engeller cikartmaktadirlar. Turkiye Cumhuriyeti'nin pek co-

guyla sicak ve istikbal vaadeden iliskiler icinde bulundugu adi gecen

cumhuriyetlerle olan iliskilerinde Kirim Turklerinin somut meseleleri-

ni de gundeme getirmesi bizler icin buyuk onem tasimaktadir. Teskila-

timizin intiba ve temaslari da gerek Kirim'in Turkiye icin bilinen

stratejik, ekonomik, politik ve tarihi onemi, gerekse Turkiye Cumhuri-

yeti dahilinde Kirim kokenli 5 milyona yakin insanin yasiyor olmasi

dolayisiyla, adi gecen cumhuriyetlerden bir cogunun ve ozelikle Ukray-

na ve Ezbekistan'in, Turkiye'nin bu yonde barisci bir yaklasimini bek-

ledikleri yonundedir. Ayrica, Kirim Turkleri konumlari itibari ile ge-

rek Slav, gerekse Turk cumhuriyetleri ile Turkiye arasinda yararli si-

yasi, ekonomik ve kulturel dostluk koprusu pozisyonunda bulunabilir-

ler.

3 - Turkiye imzaladigi cesitli milletlerarasi ve ikili anlasmalar

yolu ile bunlara taraf olan diger ilgili devletler nezdinde Kirim Tur-

klerinin insani haklarinin korunmasi girisimlerinde bulunabilecek bir

konumdadir.

4 - Kirim Tatar Milli Meclisi, Kirim'da halen teritoryal esasta

kurulmus ve bir nevi Rus muhtar cumhuriyeti olan mevcut siyasi statu-

nun milli esasa dayali bu meyanda Kirim Tatar Muhtar Cumhuriyeti ola-

rak degismesini talep etmekte, simdiki demografik yapisi goz onunde

bulundurarak, bu muhtar cumhuriyetin de Ukrayna'ya bagli kalmasini uy-

gun gormektedir. Bu politikanin, Turkiye tarafindan gerek uluslararasi

- 233 -

platformda gerekse Rusya ve Ukrayna ile olan munasebetlerde desteklen-

mesini uygun mutalaa etmekteyiz.

5 - Turkiye Cumhurieti'nin Kirim'da bir baskonsolosluk acmasi ve

bunun ticari ve kulturel bilimleri de iktiva etmesi en yakin tarihi ve

kulturel baglarla birbirine bagli olan Turklerinin somut bir sekilde

pekitecegi gibi, Turkiye'nin Kirim'daki gelismeleri de dogrudan izley-

ebilmesini temin edecektir.

6 - Turkiye Cumhuriyeti'nin bilhassa Kirim kokenli yurttaslarinin

Kirim'a destek ve yardim konusundaki girisimlerine izin ve destek ver-

mesi, diger Turk Cumhuriyetlerine saglanacak cesitli kolaylik ve imti-

yazlara (cifte vatandaslik hakki, Konut Fonu indirimi veya muafiyeti,

mulkiyet ve veraset hukuku, vs.gibi) Kirim'in da fiilen dahil edilmesi

buyuk onem arzetmektedir.

YKTYSADY SAHADA :

1 - Kirim'daki ekonomik ve ticari potansiyelin tesbit edilmesi

icin bir heyetin yerinde tesbit yapmasi ve buna gore projeleri yonlen-

dirmesi buyuk fayda getirecektir.

I 2 - Surgundeki Kirim Turklerinin Kirim'a donmelerini saglamak,

sahsi imkanlariyla donerek buyuk ekonomik ve sosyal guclukler icinde

yasayan Kirimlilari destekleyebilmek ve vatan topraklarinda kalici bir

milli finans ve ekonomi kurumuna temel teskil etmek uzere Kirim Tatar

Milli Meclisi bunyesinde "Kirim Fonu" kurulmustur. anda baska dis eko-

nomik destek mevcut olmadigindan, adi gecen fon Kirim'a kitlesel donus

ve burada milli Kurumlarin yeniden kurulmasi meselesinin en reel kay-

nagini olusturmaktadir. Turkiye'nin, Kirim Fonu'nu dogrudan veya dola-

yli olarak desteklemesi Kirim'la olan resmi ve gayriresmi yatirim ve

diger ekonomik iliskilerde bu Fon'a bagli mali ve ekonomik birimlerle

baglantili faaliyetleri ve isbirligini tesvik etmesi Kirim Fon'nun dis

sube ve kollarinin acilmasinda destek vermesi, yol gosterici rolu ve

guclu Turkiye devletinin bu konulardaki bilgi, tecrube ve birikiminden

istifade yollarinin temini Kirim Turklerinin mevcut milli meselesinin

cozumu dogrultusunda en hayati ve somut hususu teskil etmektedir.

I 2 - Kirim'a donus yolunda en agir engelerden birini teskil eden

insaat ve sair alt yapi materyallerinin teminine yardim hususu Kirim

Tirklerinin kardes Turkiye devletinden en onemli ricalarindandir. Bu,

adi gecen materyalin dogrudan temininin yanisira, bunlarin sanayiinin

Kirim Turkleri tarafindan kurulmasina finansman katkisi ve tesviki ile

- 234 -

saglanabilir.

I 3 - Turk ekonomik kurum ve kuruluslarinin ve hur tesebbusun Ki-

rim'da, Kirim Turklerine ait kurum ve kuruluslarla veya sahislarla is

baslantisi ve yatirim yapmalarinin tesviki, her turlu ekonomik ve kul-

turel faaliyetlerde Kirim'a donus yapan Kirim Turklerinin serbest emek

gucunden istifade edilmesi, "Donus"e ve Kirim Turk Medeniyetinin ihya-

sina katkida bulunmak isteyen pek cok gonullu kisi, kurum, vakif, der-

nek ve diger kuruluslarin maddi potonsitelinin koordine edilmesi ve

Kirim'da arazi, turistik tesis, magazalar v.b. kucuk ve orta olcekli

isletmeler satin almasi veya kurmasi Kizilay, cocuk Esirgeme Kurumu

benzeri sosyal kuruluslar meydana getirilmesinin finanse edilmesi icin

tedbirler alinmasi buyuk onem tasimaktadir.

I 4 - Kirim'in, Bagimsiz Devletler Toplulugundaki en zengin tu-

rizm ve saglik tesislerine sahip oldugu ve Turkiye'de yaklasik 5 mily-

on Kirim Turk potansiyeli dikkate alinarak Kirim ile Turkiye arasinda

dogrudan ve duzenli ucak ve deniz seferlerinin baslatilmasi, telekomu-

nikasyon baslantilarinin guclendirilmesi ve cagdaslastirilmasi buyuk

yararlar getirecektir.

KULTUREL VE DINI SAHADA :

1 - Kirim Turkleri cok koklu ve derin, tarihi kultur ve egitim

gelenek ve kurumlarina sahip olmalarina ragmen, 1944 kitle surgunu ile

birlikte bunlar tamamiyla ortadan kaldirilmis, hatta 1944 oncesine ait

butun kitap ve yayinlarin tamami imha edilmis, Kirim Turklerinin degil

bugunku, gecmisteki varliklarindan bahseden nesriyatin yapilmasi dahi

yasaklanmisti. Bugun bile Kirim Tatar Turkcesinde egitim yapan bir tek

ozel egitim kurumu mevcut degildir. Milli egitim ve kultur kurumlari-

nin Kirim topraginda yeniden kurulabilmesi icin finans ve teknik yar-

dim gerekmektedir.

2 - Kirim Tatar Milli Kurultay'i (Parlamentosu) ilk oturumunda

(30 Haziran 1991'de) aldigi kararla Kirim Tatar Turkcesinin Turkiye'de

kullanilan sekil esasinda Latin alfabesine gecirilmesi kararini almis-

tir. Bu karar, eski Sovyetler Birligi'ndeki Turk halklari arasinda bu

dogrultuda alinan ilk karardir. Ancak asikar teknik ve mali imkansiz-

liklar soz konusu kararnin hayata gecirilmesine ehgel olmaktadir.

I 3 - Kirim'da cami, din adami okulu, din adami ile dini yayin ve

malzeme ihtiyaci cok buyuk olup, bu hususda dis yardima siddetle gerek

hissedilmektedir.

- 235 -

I 4 - Kirim Turklerinden yeterli sayida gencin Turkiye'deki orta

ve yuksek dereceli okullarda mesleki ve dini egitim kurumlarinda geri

donmek kaydiyla egitim ve ogretimlerine imkan taninacagi umit edilmek-

tedir.

5 - Kirim ile Turkiye arasinda her turlu kulturel mubadelenin ge-

rceklestirilmesinde, Turkiye Radyo ve Televizyonlarinda Kirim Turkle-

rini tanitici yayinlarin yapilmasinda ve TRT yayinlarinin Kirim'da iz-

lenebilinmesinde buyuk yararlar gorulmektedir.

I 6 - Kirim Turklerinin maddi kultur mirasini teskil eden tarihi

ve mimari yuzlerce eserin tamamina yakin kismi 1944 kitle surgunu ile

birlikte izi kalmamasinca yerle bir edilmislerdi. Aralarinda Bahcesa-

ray'daki dunyaca meshur Hansaray ve Zincirli Medrese, Gozleve'deki Mi-

mar Sinan'in eseri Cuma Camii ve harabe halindeki diger bazilari sid-

detle restorasyona intiyac gostermektedirler. Halen kit kaynaklarinin

tamamini donuse tahsis etme mecburiyetinde olan Kirim Turkleri maddi

kulturel miraslarindan geri kalanlarini restore edebilecek finans, te-

knik ve ihtisas imkanlarindan mahrumdurlar.

П р и м е ч а н и е. Анологичное письмо было послано Премьер-ми-

нистру Турции Сулейману Демирелю.

Конец документа.

К началу документа.

Выходные данные.